خورشید تابان امامت بر بام خانواده و جامعه

امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام جامع تمام فضایل بودند، به طوری كه تمام صفات عالی در ایشان جمع شده بود. خصایص شریف امام رضا علیه السلام قسمتی از صفات جدش، بزرگترین پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود كه از میان پیامبران ممتاز بودند.

سایه‌ای بر سر خانه

سراسر مدت سی و پنج سال امامت امام موسی كاظم علیه السلام با حوادث و فراز و نشیب‌های سیاسی آمیخته بود. بیشتر زندگانی ایشان در زندان‌های هارون الرشید سپری شد. امام رضا علیه السلام در تمامی مدتی كه امام كاظم علیه السلام زندانی بودند دستیار و پشتوانه استوار پدر در حوادث سیاسی فرهنگی بودند. شریك غم‌ها و رنج‌های پدرشان بودند هرگز در برابر قدرت ‌طلبان هوس باز، خودشان را تسلیم نكردند. ایشان راه پدر را ادامه دادند و مردم را به شدت از یاری رساندن و كمك به خلفای طاغوتی دور می‌كردند.

چون امام كاظم علیه السلام بیشتر عمر شریفشان در زندان‌ها سپری شد، امام رضا علیه ‌السلام به عنوان فرزند ارشد مسئول نگهداری خانواده ایشان بودند، ایشان در این مدت طوری از خانواده‌شان مراقبت كردند، كه اجازه ندادند كسی به آنها بی ‌احترامی كند، نهایت احترام را به آنها می ‌گذاشتند و خطرات دشمنان را از آنان دور می ‌كردند.

علاقه حضرت به خانواده‌ اشان در محبتی كه به امام جواد علیه السلام داشتند نیز قابل ملاحظه است. قبل از تولد امام جواد علیه السلام فردی به امام رضا علیه السلام می‌گوید شما كودكان را دوست دارید پس از خداوند بخواهید كه پسری به شما عطا كند. حضرت فرمودند: خداوند پسری به من خواهد داد كه وارث من می‌شود هنگامی كه اباجعفر علیه السلام متولد شدند، حضرت در طول شب گهواره ایشان را حركت می‌دادند و با او بازی می‌كردند. امام فرزندشان را آن قدر دوست می‌داشتند كه شب را نمی‌خوابیدند و گهواره امام جواد علیه السلام را حركت می‌دادند.

رفتار امام با فرزندشان امام جواد علیه السلام آن قدر محبت آمیز و توام با احترام بود كه ایشان را به نام صدا نمی‌زدند بلكه بیشتر با كنیه مورد خطاب قرارش می‌دادند. به عنوان مثال می‌فرمودند:  «ابوجعفر برای من نوشته است و من برای ابوجعفر نوشتم.» به این ترتیب می‌خواست ایشان را احترام و تمجید كنند.

نمونه دیگر علاقه و وابستگی امام رضا علیه السلام، محبتی بود كه به حضرت معصومه علیهاالسلام داشتند که در تایخ زبانزد است. مدت 25 سال تمام، حضرت رضا علیه السلام تنها فرزند نجمه خاتون بود. پس از یك ربع قرن انتظار، سرانجام ستاره ای تابان از دامان نجمه درخشید كه هم سنگ امام هشتم علیه السلام بود و امام علیه السلام توانست والاترین عواطف انباشته شده و در سودای دلش را بر او نثار كند. بین حضرت معصومه و برادرش امام رضا علیه السلام عواطف سرشار و محبت شگفت انگیزی بود كه قلم از ترسیم آن عاجز است.

اکرام مردم

امامان با مردم نشست و برخاست داشتند و در تعاملات اجتماعی به نیكوترین صورت با آنان برخورد می‌نمودند. این سیره چنان نیكو بود كه با الگو قرار دادن آنان ما می‌توانیم روش صحیح برخورد اسلامی با افراد گوناگون را بیاموزیم.

با بررسی آیات در می ‌یابیم برخورد با انسان‌های مختلف باید هماهنگ و متناسب با روحیه آنها باشد خداوند عز و جل در قرآن فرموده است:

محمد رسول الله و الذین معه اشداء علی الْكفار رحماء بیْنهمْ ؛ (فتح، 29)

محمد فرستاده خداست و كسانی كه با او هستند در برابر كفار سخت و شدید و در میان خود مهربانند.

در آیه دیگری چنین فرموده:

یا ایها النبی جاهد الْكفار و الْمنافقین و اغْلظْ علیْهمْ ؛ (توبه، 73)

ای پیامبر با كافران و مجاهدان جهاد كن و بر آنها سخت بگیر.

از این آیات چنین نتیجه ‌گیری می‌شود كه برخورد قرآن و اسلام با انسان‌های مختلف فرق می‌كند. در بعضی جاها دستور به برخورد نیك و پر محبت می‌دهد، «با مردم سخن نیك بگویید» (بقره، 83) و در جای دیگر دستور به برخورد میانه می‌دهد: «محمد فرستاده خداست و كسانی كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و شدید و در میان خود مهربانند.» (فتح، 29)

امام رضا علیه السلام به عنوان اسوه كانون مهر و عاطفه نسبت به بندگان خدا بود. در زیارت آمده است:

السلام علی الامام الرووف؛ (سلام بر امام و پیشوای با رافت و مهربان) این لقبی است كه از طرف خداوند به ایشان داده شده است. ایشان بیشترین محبت و مهربانی را نسبت به مردم و اهل خانه و خدمت گزاران شان داشتند. در روزی كه ایشان مسموم شدند و در آن روز به شهادت رسیدند بعد از این كه نماز ظهر را خواندند به فردی كه نزدیكشان بود فرمودند: مردم (منظور اهل خانواده كاركنان و خدمتگزاران شان بودند) غذا خورده‌اند؟ آن فرد جواب داد: آقای من در چنین وضعیتی كسی می‌تواند غذا بخورد؟ در این لحظه كه امام علیه السلام متوجه می‌شوند كسی غذا نخورده، می‌نشینند و دستور آوردن سفره‌ای را می‌دهند همه را سر سفره دعوت می‌كنند و آنها را یكی یكی مورد محبت قرار می‌دهند.

اگر فردی حتی كوچك‌ترین خدمتی برای امام رضا علیه السلام انجام می ‌داد، ایشان نهایت تشكر و قدردانی را به جا می ‌آوردند و حتما خدمت آن فرد را جبران می‌ نمودند. آن حضرت به مستضعفان و گرفتاران توجه خاصی می ‌كردند، اگر آنها گرفتاری و ناراحتی داشتند، سعی می‌كردند مشكل آنان را حل كنند.  زیاد بودند افرادی كه در سایه یاری رسانی‌های امام علیه السلام به خیری دست یافتند.

صدوق (ره) به سند خود از ابراهیم بن عباس كه سالها در خدمت آن حضرت بوده روایت كرده كه گوید:

هیچگاه ندیدم حضرت رضا علیه ‌السلام با كسی در سخن خود جفا كند، و ندیدم كه سخن كسی را قطع كند تا از گفتار فارغ شود، و ندیدم حاجت هیچ كس را كه قدرت بر انجام آن را داشت رد كند، و هیچ گاه پای خود را در برابر كسی كه نشسته بود دراز نمی‌كرد، و در برابر كسی كه روبرویش نشسته بود تكیه نمی‌كرد، و هیچ گاه ندیدم یكی از غلامان و بردگان خود را دشنام دهد، و هیچ گاه ندیدم آب دهان خود را بیندازد و خنده‌ی قهقهه از او ندیدم بلكه خنده‌اش تبسم بود، و شیوه‌اش چنان بود كه چون سفره غذا برای او پهن می‌كردند همه‌ی نوكران و بردگان را سر سفره‌ی خود می‌نشانید حتی دربانان و مهتران و دامپروران را.

و در حدیث مرحوم كلینی در كتاب شریف كافی آمده كه هنگامی به امام هشتم علیه‌السلام مهمانی رسد و امام علیه ‌السلام شب هنگام در نزد مهمان نشسته و سخن می‌گفتند، در این وقت فتیله‌ی چراغ خراب شد و مهمان دست خود را دراز كرد تا فتیله را اصلاح كند، امام علیه ‌السلام او را از این كار باز داشته و خود مشغول اصلاح چراغ شده و فرمود:

«… انا قوْم لا نسْتخْدم اضْیافنا» ؛ ما مردمی هستیم كه مهمانان خود را استخدام نمی‌كنیم! (و از آنها كار نمی‌كشیم).

ایشان در جایی كه مربوط به شخص خودشان بود بزرگ ترین گذشت‌ها، عالی‌ ترین ایثار ها و بیشترین محبت را نسبت به دیگران داشتند.

آری، در سیره‌ حضرت رضا علیه ‌السلام آنچه بیشتر جلب توجه می ‌كند خدا و رضای خدا بود كه تمام ارتباط‌ها و برخوردها روی آن تنظیم و پی ‌ریزی شده بود. یعنی تا آنجا كه مربوط به شخص خودشان بود بزرگترین گذشتها، عالی ‌ترین ایثارها، بیشترین محبتها را نسبت به دیگران داشتند، اما اگر جایی بود كه می ‌بایست از خدا و دین و آیین خدا مایه بگذارند، و نوامیس الهی به خطر می‌افتاد كوچكترین اغماض و سازش كاری و انعطاف پذیری را نداشتند و بسیار سخت گیر و قاطع و سازش ناپذیر بودند، و این را بهترین میزان و اصل و معیار در این‌باره می ‌توان دانست.

فرآوری: ابوالفضل صالح صدر      

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان

منابع:

سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام، طاهره بهره‌ مند.

جنبه ‏های اخلاقی و سیره‏ های عملی حضرت رضا علیه السلام، هاشم رسولی محلاتی.

دانستنیهای كریمه اهل بیت علیهاالسلام، معاونت پژوهش مركز تحقیقات رایانه ای قایمیه اصفهان‌.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: